‘Open Joodse Huizen’: over een Joodse huisarts in WOII

SCHOONHOVEN • Een Joodse arts die in de Tweede Wereldoorlog een huisartsenpraktijk in Schoonhoven runde? Het verhaal lijkt te onwaarschijnlijk om waar te zijn. Stadshistoricus Ad de Vaal ploos het uit en vertelt er tijdens de derde editie van ‘Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet’ in Schoonhoven meer over.

“Hoe hij het precies voor elkaar kreeg weten we niet, maar feit is dat hij als Jood in de oorlog zijn beroep als huisarts uitoefende. Pal onder de ogen van de Duitsers dus, die in garnizoensstad Schoonhoven ruimschoots vertegenwoordigd waren. En alsof dat al niet bijzonder genoeg is, nam hij ook nog eens samen met zijn vrouw een Joods kind als onderduiker op”, meldt De Vaal.

Waarnemer gezocht

De amateurhistoricus, die al véle bijzondere verhalen uit de roemrijke geschiedenis van de Zilverstad blootlegde, moest in dit geval ook even met zijn ogen knipperen toen hij op een online-bericht stuitte over dit onderwerp.

De Vaal toelichtend: “Toen de Schoonhovense huisarts J.G. Antvelink tijdens de Tweede Wereldoorlog ziek werd -hij kreeg TBC- en lange tijd zijn werk niet kon doen, werd zijn praktijk aan de Spoorstraat waargenomen door ene dokter José van Ingen. Dat bleek een valse naam, want daarachter ging de Joodse huisarts David Granaat uit Amsterdam schuil.”

Omdat hij getrouwd was met een niet-Joodse vrouw, kon Granaat tijdens de eerste oorlogsjaren beschikbaar blijven voor zijn Joodse patiënten in de hoofdstad. 

De Vaal: “Toen dat te gevaarlijk werd, solliciteerde hij als waarnemer onder zijn schuilnaam in Schoonhoven. Of de Schoonhovense huisarts Antvelink daarvan wist is niet bekend. Feit is wel dat veel huisartsen in Nederland in de oorlogsjaren op de hand van het verzet waren.”

‘Hij heeft bijna geen tastbare sporen achtergelaten’

De Vaal weet als onderzoeker als geen ander hoe hij informatie moet vergaren over historische gebeurtenissen. 

“Maar ook ik kwam eigenlijk niet verder dan spaarzame informatie over David Granaat tijdens de oorlogsjaren. Hij heeft bijna geen tastbare sporen achtergelaten in Schoonhoven. Over de periode van na de oorlog is meer bekend, maar daarover straks meer.”

Het echtpaar overleefde de oorlog. “Dit terwijl, want daar ben ik wel achter gekomen, veel van de familieleden van David Granaat in de oorlog door de Duitsers zijn vermoord. Het echtpaar kreeg een dochter en nam in de oorlog nog een Joods kind als onderduiker aan”, aldus De Vaal.

Penseel in plaats van stethoscoop

Na de oorlog verruilde de huisarts zijn stethoscoop steeds vaker voor een penseel. Hij bleek een verdienstelijk kunstenaar te zijn. Op het eerste gezicht een bijzondere carrièremove, maar geneeskunde en kunst waren bij hem nauw met elkaar verbonden.

Granaat verhuisde in de jaren zestig naar ‘kunstenaarsdorp aan zee’ Bergen, exposeerde zijn werk op verschillende locaties en maakte zich via een stichting hard voor het exposeren van kunst in ziekenhuizen.

David Granaat overleed in januari 2005.

Open Joodse Huizen

De Vaal licht alles wat hij over deze bijzondere man bij elkaar vergaarde toe tijdens de derde editie van ‘Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet’ in Schoonhoven. Dit wordt zaterdag 4 mei georganiseerd door het Historisch OntmoetingsPunt Schoonhoven in samenwerking met het Holocaustmuseum.

“Ik zal mijn presentatie houden om 12.00 en 16.15 uur in de bibliotheek te Schoonhoven, dat in dezelfde straat is gevestigd als waar de voormalige huisartsenpraktijk was. Gedurende de dag worden op diverse andere locaties bekende en onbekende verhalen gedeeld van Joodse Schoonhovenaren en burgers die in verzet kwamen. De moeite waard, zou ik zeggen, zeker in deze tijd.”

Programma op zaterdag 4 mei

‘Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet’ in Schoonhoven duurt zaterdag 4 mei van 10.30 tot 16.15 uur. De verhalen worden verteld in de huizen waarin de hoofdpersonen hebben gewoond dan wel een andere locatie in de straat.

Aan het programma werken zeven particuliere huiseigenaren mee. Daarnaast is het gebouw van de voormalige synagoge, nu het Edelambachtshuys, tussen 13.00 en 16.00 uur te bezoeken.

Het precieze programma is te bekijken op: www.jck.nl